نام موضوع:تامین امنیت شهری از طریق سیاست های شهرسازانه
محقق : ساویس گوهری
چکیده
در طول تاریخ، زندگی شهری بیش از همه نیازمند برقراری امنیت بوده است.با نگاهی به منشا پیدایش زندگی به صورت جمعی و یکجانشینی، اثر امنیت نمود بارزی پیدا می کند. امنیت دارای دو بعد عینی و ذهنی می باشد که بعد ذهنی بیشتر به مولفه های اجتماعی و بعد عینی به مولفه های فیزیکی و کالبدی باز می گردد. در حال حاضر نیز توجه به نیاز های اساسی شهروندان در محیط های شهری و توجه به برطرف نمودن مشکلات و معضلات شهری به منظور کاهش نابهنجاری و افزایش امنیت در فضاهای عمومی از مهمترین مسائلی است که همواره مورد توجه مدیران، برنامه ریزان و طراحان شهری بوده است. شناخت فعالیت های جاری در محیط های شهری و جایگزینی و تناسب آنها با کالبدشان می تواند در بهبود شرایط محیط برای برقراری امنیت موثر باشد.
در طول تاریخ، زندگی شهری بیش از همه نیازمند برقراری امنیت بوده است.با نگاهی به منشا پیدایش زندگی به صورت جمعی و یکجانشینی، اثر امنیت نمود بارزی پیدا می کند. امنیت دارای دو بعد عینی و ذهنی می باشد که بعد ذهنی بیشتر به مولفه های اجتماعی و بعد عینی به مولفه های فیزیکی و کالبدی باز می گردد. در حال حاضر نیز توجه به نیاز های اساسی شهروندان در محیط های شهری و توجه به برطرف نمودن مشکلات و معضلات شهری به منظور کاهش نابهنجاری و افزایش امنیت در فضاهای عمومی از مهمترین مسائلی است که همواره مورد توجه مدیران، برنامه ریزان و طراحان شهری بوده است. شناخت فعالیت های جاری در محیط های شهری و جایگزینی و تناسب آنها با کالبدشان می تواند در بهبود شرایط محیط برای برقراری امنیت موثر باشد.
معیار های شناخت و تحلیل امنیت در پهنه شهر بسیار متفاوت است و با توجه به مولفه های کالبدی، کارکردی و محیطی نوسان پیدا می کند. محیط های شهری بنا به شرایط اجتماعی موجود، یعنی شکل گیری فضاها، کارکرد فضاها، وجود امکانات رفاهی، تراکم، آلودگی های زیست محیطی، و... می توانند بر میزان امنیت موثر باشند. ایجاد فضاهای آرام و به دور از نابسامانی اجتماعی و نیز افزایش کیفیت محیطی از طریق توجه به نیاز های اساسی زندگی شهری به عنوان مطلوبیت فضای شهری به حساب می آید.
بیان مساله
مقوله نابهنجاری اجتماعی و در کنار آن بروز رفتارهای جرم خیز که در قالب مکان های جغرافیایی تعریف پیدا کرده اند، چالشی اساسی در نظام سکونت شهری جهان شده است. به همین منظور ایجاد محیط های امن به اشکال مختلف به عنوان یک الویت اساسی در دستور کار برنامه ریزان شهری قرار گرفته است. این در حالی است که با افزایش آمار بزهکاری و کاهش احساس امنیت، نگرانی های عمیقی در حوزه مدیریت شهری پدید آمده و به همین خاطر ملاحظات امنیتی و ایجاد برنامه های مختلف کنترلی در الگوهای برنامه ریزی شهری افزایش یافته است.
مقوله نابهنجاری اجتماعی و در کنار آن بروز رفتارهای جرم خیز که در قالب مکان های جغرافیایی تعریف پیدا کرده اند، چالشی اساسی در نظام سکونت شهری جهان شده است. به همین منظور ایجاد محیط های امن به اشکال مختلف به عنوان یک الویت اساسی در دستور کار برنامه ریزان شهری قرار گرفته است. این در حالی است که با افزایش آمار بزهکاری و کاهش احساس امنیت، نگرانی های عمیقی در حوزه مدیریت شهری پدید آمده و به همین خاطر ملاحظات امنیتی و ایجاد برنامه های مختلف کنترلی در الگوهای برنامه ریزی شهری افزایش یافته است.
نتایج گسترش مطالعات در این زمینه نظیر کنفرانس لندن، تجربه تورنتو و تجربه مدیریت مرکز شهر برای ایجاد امنیت در لندن، نشان داده است که راه غلبه بر جو ترس مردم و استفاده بیشتر آنان از محیط های عمومی شهری، بهبود الگوهای طراحی، برنامه ریزی و مدیریت فضاهای عمومی است به نحوی که این فضاها به خوبی درک شده و قابل دید و در دسترس باشند و در عین حال توسط بخش بزرگی از جمعیت جامعه به خوبی استفاده شوند. شهروندان لزوما نه تنها ویژگی های سنی و طبقاتی متفاوت دارند، بلکه از همه مهم تر تفاوت های جنسیتی ای دارند که هرگز مورد توجه برنامه ریزان نبوده است.
این پژوهش با هدف کمک به شناسایی مولفه ها و شاخص های موثر بر بهبود امنیت فضاهای شهری و ارائه الگوی نظری جهت شناخت، فهم و درک تحلیل سازمان یابی فضاهای امن شهری، به تعیین روشهایی در جهت افزایش احساس امنیت برای شهروندان می پردازد.
امنیت شهری
امنیت شهری یعنی" آرامش، اطمینان خاطر و نبود هراس شهروندان از هر گونه تهدید و خطر علیه شهر، شهروندان، فضاهای شهری، ساختمانها، سازمانها، تاسیسات و زیر ساخت های شهری و سایر عناصر مهم در زندگی شهری که نگرانی و احساس نا امنی در شهروندان را موجب می گردد. تعریف فوق همانند مفاهیم مشابه دو بعد عینی و ذهنی را القا می نماید.بعد عینی، به نبود تهدید برای عناصر یاد شده و بعد ذهنی بر نبود هراس از این که آن عناصر مورد حمله قرار گیرند اشاره دارند.
امنیت شهری یعنی" آرامش، اطمینان خاطر و نبود هراس شهروندان از هر گونه تهدید و خطر علیه شهر، شهروندان، فضاهای شهری، ساختمانها، سازمانها، تاسیسات و زیر ساخت های شهری و سایر عناصر مهم در زندگی شهری که نگرانی و احساس نا امنی در شهروندان را موجب می گردد. تعریف فوق همانند مفاهیم مشابه دو بعد عینی و ذهنی را القا می نماید.بعد عینی، به نبود تهدید برای عناصر یاد شده و بعد ذهنی بر نبود هراس از این که آن عناصر مورد حمله قرار گیرند اشاره دارند.
جایگاه امنیت در زندگی شهری
امنیت، زندگی شهری، تجارت، صنعتگری و پیشه وری همه با هم به صورت یک منحنی سینوسی حرکت می کنند و با امنیت ،شهرنشینی رونق پیدا می کنند، ابنیه و آثار معماری شکل می گیرد، نظام شهری به سمت نظم ره می سپرد، جایگاه ها تعریف و باز می شوند، اصناف به سمت تشکل های کاملا کریستالیزه شده حرکت می کنند، به مجردی که امنیت تحلیل می رود، زندگی شهرنشینی، تجارت و پیشه وری تحلیل می رود، مهاجرت از شهر شدت می گیرد و در مواردی با هجوم بیگانگان شهر نابود می شود تا دو مرتبه این دور تکراری شروع شود.(پیران،1384).
امنیت، زندگی شهری، تجارت، صنعتگری و پیشه وری همه با هم به صورت یک منحنی سینوسی حرکت می کنند و با امنیت ،شهرنشینی رونق پیدا می کنند، ابنیه و آثار معماری شکل می گیرد، نظام شهری به سمت نظم ره می سپرد، جایگاه ها تعریف و باز می شوند، اصناف به سمت تشکل های کاملا کریستالیزه شده حرکت می کنند، به مجردی که امنیت تحلیل می رود، زندگی شهرنشینی، تجارت و پیشه وری تحلیل می رود، مهاجرت از شهر شدت می گیرد و در مواردی با هجوم بیگانگان شهر نابود می شود تا دو مرتبه این دور تکراری شروع شود.(پیران،1384).
استیو پایل در کتاب "شهرهای بی قاعده" می نویسد: مشکلات محیطی و اجتماعی که با توسعه شهری در طی زمان تغییر می کند ممکن است به خطرات و تهدیدات امنیتی برای ثبات جامعه شهری و حتی ثبات شهری منجر شود.(پایل،1999،ص86). فیگر هر گونه ناهنجاری در فضای شهری را مقدمه نا امنی بشمار آورده و انبوهی جمعیت جوان در شهر های بزرگ را خطری برای امنیت پایدار شهری می داند.به نظر وی مسائل عمده کلان شهرها مهاجرت فزاینده روستا-شهری و شهر های کوچک به شهر های بزرگ، حاشیه نشینی و جمعیت فقیر شهری است که می تواند به ناپایداری امنیتی منجر شود(فیگر،1971،ص344). لدنی و دیگران توسعه پایدار و امنیت اجتماعی را در دو پدیده اجتماعی در تعامل با یکدیگر می دانند و نتیجه می گیرند که تحقق رشد و توسعه جز در سایه امنیت میسر نمی گردد و تنها در صورتی است که امنیت بستر مناسبی برای استمرار رشد و توسعه می شود(لدنی و دیگران،1382،ص 41).پیران ناپایداری امنیتی در کلان شهر ها را معضل مسکن، آنومی اجتماعی و ظهور اجتماعات اسکان غیر رسمی معرفی نموده است.(پیران ،1381،ص145).
شاخص های تحلیل امنیت در محیط های شهری
1. شاخص های کالبدی(مکانی) موثر بر امنیت فضاهای عمومی
فضای شهری و روابط جاری در آن با هم در ارتباط متقابل هستند و از هم تاثیر می پذیرند. انسان از طریق روابط اجتماعی-فرهنگی به فضا، فرم، عملکرد و اهمیت می بخشد وساماندهی فضا به نوبه خود به تغییر شکل این روابط می انجامد. بنابراین ساخت و طراحی فضاهای شهری بر فرایند زندگی اجتماعی تاثیر گذاشته و می بایست از نظر جسمی و روانی برای شهروندان کارایی داشته باشد.(سیفایی،1384،ص76).
1. شاخص های کالبدی(مکانی) موثر بر امنیت فضاهای عمومی
فضای شهری و روابط جاری در آن با هم در ارتباط متقابل هستند و از هم تاثیر می پذیرند. انسان از طریق روابط اجتماعی-فرهنگی به فضا، فرم، عملکرد و اهمیت می بخشد وساماندهی فضا به نوبه خود به تغییر شکل این روابط می انجامد. بنابراین ساخت و طراحی فضاهای شهری بر فرایند زندگی اجتماعی تاثیر گذاشته و می بایست از نظر جسمی و روانی برای شهروندان کارایی داشته باشد.(سیفایی،1384،ص76).
خوانایی یک شهر از طریق ابزار کالبدی آشکارتر می شود و به میزانی که یک کالبد بتواند با شهروندان خود از طریق ویژگی های کالبدی ارتباط نمادین ایجاد کند، یک شهر خوانا و ناخوانا ارزیابی می شود.(رضازاده،1384). وقتی فضایی خوانا است به احساس راحتی و امنیت کمک می کند و برعکس هنگامی که علائم راهنما وجود ندارد و فضا گیج کننده است، احساس امنیت از بین می رود.(H.Russ,2005,p.22).
علاوه بر وجود مالکیت واقعی بر عرصه ها که بیانگر میزان نظارت و کنترل بر فضا ها و حریم آنهاست، باید به امر تعمیم مالکیت سمبلیک در فضاهای عمومی توجه داشت.
در نظر گرفتن خواست گروه های سنی مختلف و ناتوان جسمی جامعه از نظر دسترسی، امنیت، آرامش، خلوت و یا تحرک فضایی، تنوعی را در فضای شهر پدید می آورد که هر گروهی برای خود، قلمرویی را در آن متصور شده و به حیات و فضای شهری مرتبط می شود. توجه به راه پیاده، به عنوان فضاهای عمومی که حیات شهر در آن جریان دارد، و در نظر گرفتن ترکیبی از انواع عرصه ها، تماما سبب برقراری ارتباط بهتر با محیط و نظارت مسئولانه تر بر فضا می شود(Salingaros,1991).به عنوان نمونه: نماد ها، علائم ونشانه ها از دید صاحب نظران سیمای شهر از عوامل مهم تشخیص قسمت های مختلف شهر هستند و بدین ترتیب افراد بخصوص افراد غریبه به محیط و تازه واردین از طریق برقراری ارتباط با آنها احساس امنیت کرده و می توانند مسیر خود را بیابند.
1.1 کیفیت شبکه معابر
یکی از عواملی که موجب ارتقا امنیت فیزیکی و روانی فضا می گردد کیفیت شبکه معابر و پوشش آن برای شخص پیاده و سواره می باشد.پیاده راه ها، محل حضور همه شهروندان، مشارکت آنان در زندگی جمعی شان است.این فضا ها در مقیاس همه شهر عمل کرده و پذیرای گروه های مختلفی از شهروندان می باشد.پیاده راه ها علاوه بر نقش ارتباطی و دسترسی، مکانی امن و راحت برای تماس اجتماعی، گردش و تماشا و... را فراهم می آورد. در پیاده راه ها، آزادی عمل انسان پیاده برای
توقف، مکث، تغییر جهت و تماس مستقیم با دیگران بسیار زیاد است.(http://sevenview.persianblog.com/).
یکی از عواملی که موجب ارتقا امنیت فیزیکی و روانی فضا می گردد کیفیت شبکه معابر و پوشش آن برای شخص پیاده و سواره می باشد.پیاده راه ها، محل حضور همه شهروندان، مشارکت آنان در زندگی جمعی شان است.این فضا ها در مقیاس همه شهر عمل کرده و پذیرای گروه های مختلفی از شهروندان می باشد.پیاده راه ها علاوه بر نقش ارتباطی و دسترسی، مکانی امن و راحت برای تماس اجتماعی، گردش و تماشا و... را فراهم می آورد. در پیاده راه ها، آزادی عمل انسان پیاده برای
توقف، مکث، تغییر جهت و تماس مستقیم با دیگران بسیار زیاد است.(http://sevenview.persianblog.com/).
جیکوب معتقد است که حفظ امنیت شهر وظیفه اساسی خیابان ها و پیاده راه های یک شهر است. وضوح مسیر در روز و شب، حذف موانع فیزیکی و کاربری مزاحم در طول مسیر پیاده رو ها، طراحی مناسب در سطح پیاده روها، استفاده از کف پوش سالم باعث شده تا عابران پیاده با امنیت بیشتر از این فضا استفاده نمایند. استفاده از تنوع رنگی همراه با طرح و نقش مختلف و هماهنگ در کف سازی پیاده رو ها و خطوط عابران پیاده علاوه بر تنوع فضایی، در ایجاد ایمنی عابران نقش بسزایی دارد.
1.2 مبلمان شهری
مبلمان متناسب شهری یکی از عوامل افزایش حضور افراد پیاده در شهر و در نتیجه ارتباط بیشتر مردم در محیط خود، جامعه و ایجاد سلامت روانی و آرامش شهروندان است و شامل تجهیزاتی مانند تیر های چراغ برق، نیمکت ها، باغچه ها، کف پوش ها، آبخوری ها، سطل زباله ها و وسایل تفریحی پارک ها و ... هستند و هر یک دارای کارکردی خاص می باشند و آنچه حائز اهمیت است مکان یابی درست این تجهیزات است.
مبلمان متناسب شهری یکی از عوامل افزایش حضور افراد پیاده در شهر و در نتیجه ارتباط بیشتر مردم در محیط خود، جامعه و ایجاد سلامت روانی و آرامش شهروندان است و شامل تجهیزاتی مانند تیر های چراغ برق، نیمکت ها، باغچه ها، کف پوش ها، آبخوری ها، سطل زباله ها و وسایل تفریحی پارک ها و ... هستند و هر یک دارای کارکردی خاص می باشند و آنچه حائز اهمیت است مکان یابی درست این تجهیزات است.
1.3 روشنایی
اهمیت وجود روشنایی در سطوح شهر به دلیل افزایش ایمنی در سطح خیابان ها به ویژه در مراکز پر رفت و آمد، راهنمایی جهت ها در تقاطع ها، چهار راه ها و پل ها، تشخیص هویت و موقعیت محل است.
مهم ترین ویژگی شرایط آلودگی رفتاری و جرم خیزی در زمان شب، تاریکی و کم نوری و توزیع نا مناسب سیستم روشنایی است که بر محیط حاکم می شود و استفاده از پایین بودن امکان دیده شدن و اقدام به اعمال بزهکارانه است. بنابراین با عدم آشکار شدن فرم به علت تاریکی، اولین گام به سوی به وجود آمدن فضایی بدون دفاع و آسیب پذیر برداشته می شود. این نوع فضا ها که دلایلی غیر از دلایل کالبدی،آنها را به فضاهایی بدون دفاع بدل ساخته، با تامین روشنایی و حل کردن مساله نورشان، قابلیت تبدیل شدن به فضاهایی بدون مساله و با دفاع را خواهند داشت و بدین وسیله می توان از آسیب پذیر بودن آنها جلوگیری کرد(پودارتچی، 1373).
اهمیت وجود روشنایی در سطوح شهر به دلیل افزایش ایمنی در سطح خیابان ها به ویژه در مراکز پر رفت و آمد، راهنمایی جهت ها در تقاطع ها، چهار راه ها و پل ها، تشخیص هویت و موقعیت محل است.
مهم ترین ویژگی شرایط آلودگی رفتاری و جرم خیزی در زمان شب، تاریکی و کم نوری و توزیع نا مناسب سیستم روشنایی است که بر محیط حاکم می شود و استفاده از پایین بودن امکان دیده شدن و اقدام به اعمال بزهکارانه است. بنابراین با عدم آشکار شدن فرم به علت تاریکی، اولین گام به سوی به وجود آمدن فضایی بدون دفاع و آسیب پذیر برداشته می شود. این نوع فضا ها که دلایلی غیر از دلایل کالبدی،آنها را به فضاهایی بدون دفاع بدل ساخته، با تامین روشنایی و حل کردن مساله نورشان، قابلیت تبدیل شدن به فضاهایی بدون مساله و با دفاع را خواهند داشت و بدین وسیله می توان از آسیب پذیر بودن آنها جلوگیری کرد(پودارتچی، 1373).
هم چنین توجه به شرایطی که باعث داشتن دید مناسب از درون ساختمان ها با نور پردازی های بهتر میشود، به شکل موثری می تواند مراقبت های طبیعی معابر،خیابان ها و حریم اطراف منازل و ساختمان ها را افزایش داده و میزان جرم را کاهش دهد.
1.4 پوشش گیاهی
فضای سبز شهری به دلیل زنده بودن، تنوع شکل و رنگ ، امکان تغییر و تحول مستمر در طی مکان و زمان، جوهر، زیبایی و پویایی ، دارای نقش ویژه ای است.گیاهان عامل طراوت و شادابی محیط هستند. حفظ مطلوبیت و زیبایی های طبیعی و نوع پوشش گیاهی فضاهای عمومی شهری می تواند به میزان امنیت فضاها موثر باشد. معابر و فضاهایی که پیاده ها از آنها عبور می کند بهتر است با درختچه های کوتاه پوشانده شوند چرا که درختان با ارتفاع بالاتر سایه اندازی بر پیاده رو فضای بی دفاع را برای شخص عابر بوجود می آورد و امنیت را کاهش می دهد. در فضاهای عمومی همانند پارک ها وجود درختان با ارتفاع بالا و حجم زیاد باعث شده تا فضای بدون دفاعی را برای استفاده کننده در شرایطی که کنترل نباشد ایجاد کند. پوشش گیاهی باید به صورتی باشد که امکان دید برای شخص وجود داشته باشد. اگر فرد احساس کند که دیده می شود و تحت نظارت و کنترل محیط قرار دارد، ترس از محیط برایش برداشته شده و در نتیجه با آرامش و اطمینان خاطر بیشتری از فضا استفاده می کند.(صمدی افشار،1388؛ص 49).
1.4 پوشش گیاهی
فضای سبز شهری به دلیل زنده بودن، تنوع شکل و رنگ ، امکان تغییر و تحول مستمر در طی مکان و زمان، جوهر، زیبایی و پویایی ، دارای نقش ویژه ای است.گیاهان عامل طراوت و شادابی محیط هستند. حفظ مطلوبیت و زیبایی های طبیعی و نوع پوشش گیاهی فضاهای عمومی شهری می تواند به میزان امنیت فضاها موثر باشد. معابر و فضاهایی که پیاده ها از آنها عبور می کند بهتر است با درختچه های کوتاه پوشانده شوند چرا که درختان با ارتفاع بالاتر سایه اندازی بر پیاده رو فضای بی دفاع را برای شخص عابر بوجود می آورد و امنیت را کاهش می دهد. در فضاهای عمومی همانند پارک ها وجود درختان با ارتفاع بالا و حجم زیاد باعث شده تا فضای بدون دفاعی را برای استفاده کننده در شرایطی که کنترل نباشد ایجاد کند. پوشش گیاهی باید به صورتی باشد که امکان دید برای شخص وجود داشته باشد. اگر فرد احساس کند که دیده می شود و تحت نظارت و کنترل محیط قرار دارد، ترس از محیط برایش برداشته شده و در نتیجه با آرامش و اطمینان خاطر بیشتری از فضا استفاده می کند.(صمدی افشار،1388؛ص 49).
1.5فشردگی بافت
در مکان هایی که تعداد کاربری ها زیاد است بسته به نوع کاربری مورد نظر میزان امنیت نوسان دارد.بافت های فشرده ای که دارای تداخل کاربری است چنانچه، کاربری ها براساس فرم و عملکرد متناسب با هم سنخیت داشته باشند بر میزان امنیت محیط افزوده می شود.در بافت های فشرده، با انبوهی از کاربری های مسکونی، تجاری و فرهنگی و ... مواجه هستیم که انبوهی از جمعیت با فرهنگ ها و رفتارهای متفاوت را در خود جای داده است. در چنین محیط هایی زمینه بسیار مساعدی برای ارتکاب جرم و نابهنجاری اجتماعی وجود دارد. امروزه تناسب بین فرم و کالبد در شهر برای ایجاد امنیت فضای عمومی حائز اهمیت است ولی معنا و مفهوم درست بخشیدن به فرم و کالبد از اهمیت بیشتری برای از بین رفتن بی امنی دارد. طراحان شهری معتقدند که پیشگیری از وقوع جرم و ناهنجاری های اجتماعی در این زمینه می تواند از طریق طراحی محیطی نیز موثر واقع شود.
در مکان هایی که تعداد کاربری ها زیاد است بسته به نوع کاربری مورد نظر میزان امنیت نوسان دارد.بافت های فشرده ای که دارای تداخل کاربری است چنانچه، کاربری ها براساس فرم و عملکرد متناسب با هم سنخیت داشته باشند بر میزان امنیت محیط افزوده می شود.در بافت های فشرده، با انبوهی از کاربری های مسکونی، تجاری و فرهنگی و ... مواجه هستیم که انبوهی از جمعیت با فرهنگ ها و رفتارهای متفاوت را در خود جای داده است. در چنین محیط هایی زمینه بسیار مساعدی برای ارتکاب جرم و نابهنجاری اجتماعی وجود دارد. امروزه تناسب بین فرم و کالبد در شهر برای ایجاد امنیت فضای عمومی حائز اهمیت است ولی معنا و مفهوم درست بخشیدن به فرم و کالبد از اهمیت بیشتری برای از بین رفتن بی امنی دارد. طراحان شهری معتقدند که پیشگیری از وقوع جرم و ناهنجاری های اجتماعی در این زمینه می تواند از طریق طراحی محیطی نیز موثر واقع شود.
1.6 بسته و باز بودن محیط
تلاش و تمایل انسان برای زندگی در هر محیطی، تسلط بر آن است تا از این راه احساس آرامش و راحتی کند ولی امروزه در مقیاس های بزرگ نه تنها این تسلط وجود ندارد بلکه نوعی بریدگی و جدایی بین فضاها و تجسم و ذهنیت انسان نیز به وجود آمده است و در نتیجه حس تعلق به فضا و مکان را از بین برده است. بسته بودن و باز بودن یک محیط می تواند در میزان احساس امنیت موثر باشد.بسته به میزان نفوذ پذیری محیط، میزان امنیت آن نیز تغییر می کند.محصور بودن بودن یک فضا با توجه به نسبت پهنا به بلندای آن تعریف می شود. کاهش یا افزایش این مقدار، حس بسته بودن یا گشودگی را در یک فضا پدید می آورد.(بیگدلی، سال 1381) هر چقدر ورود به محیط بیشتر باشد به همان میزان از امنیت آن کاسته می شود.فضاهای عمومی بسته همانند سینما، شهربازی و... که برای ورود به آنها زمان، شرایط و قوانین خاصی مانند دادن ورودیه حاکم می باشد نسبت به محیط های باز از امنیت بیشتری برخوردار می باشد.
2شاخص های کارکردی-عملکردی موثر بر امنیت فضاهای عمومی
زمانی که یک فضای عمومی راحتی خودش را به خوبی نمایان می کند و تصویر خوبی هم دارد در حقیقت این عوامل ابزاری جهت موفقیت و کارایی فضا، محسوب می شوند.راحتی، شامل ادراک در مورد امنیت، پاکیزگی و موجود بودن( فراهم بودن امکان هایی جهت نشستن) می شود. نگهداری(حفاظت) از خلال مهم ترین عوامل در ایجاد فضاهای عمومی موفق، که منجر به دست یابی راحت و افزایش مطلوبیت می شود،نقش پررنگی دارد. ترکیب مناسب کاربری های موجود در پهنه فضای عمومی با توجه به نوع عملکرد آنها می تواند در میزان امنیت فضا برای فرد استفاده کننده موثر باشد. از نظر کلوآرد بر پایه تئوری،Differential Association"" وقتی ابزار و امکانات معمول و مورد نیاز یکسان توزیع نشود و برخی در شرایط بهتر قرار گیرند و برخی با عدم امکان دستیابی به وسائل و امکانات مواجه باشند، احتمال ارتکاب جرم افزایش می یابد.(رفیع پور،1378، ص 52).عدم مکان یابی مناسب فعالیت های مختلف کنار یکدیگر که گاهی به صورت ناسازگار در کنار هم واقع می شوند می توانند سبب بروز اغتشاش و اختلال فعالیتی گردد.
1-2 کارکردهای فرهنگی-اجتماعی
برنامه ریزان شهری معتقدند که شهر بایستی مکان همبستگی اجتماعی و فرهنگی باشد تا فضاهای شهری بتوانند امکانات هم زیستی، مشارکت و آرامش را برای زندگی اجتماعی پدید آورند.فقر فضاهای فرهنگی در شهر ها موجب کاهش کیفیت شاخص های فرهنگی و اجتماعی شده و معضلهای بزرگ شهری از جمله ترافیک های سنگین و گسترده، بیکاری، و یا گرانی مسکن، گسترش جرم و جنایت و آلودگی های زیست محیطی و فرهنگی و افزایش حس بی اعتمادی را موجب می گردد. کالبد و ساختار شهر اساسا باید با در نظر گرفتن کارکردهای اجتماعی و فرهنگی در فضاهای شهری توسعه پیدا کند. غفلت از اعاد و جنبه های فرهنگی و اجتماعی در فضاهای شهری عامل بزهکاری، تشویق، خشونت و پرخاشگری شناخته می شود.
2-2 کارکردهای اقتصادی-اجتماعی
گاهی استفاده مختلف از فضاهای موجود در شهر می تواند حیات دوباره به بخش های مختلف آن بدهد و ایمنی و امنیت را به مکان های عمومی ببخشد. فرانسیس تیبالدز معتقد است که بهترین محیط های شهری، آنهایی هستند که در آنها کاربری ها ادغام می شوند و طیف متنوعی از فعالیت ها و تخصص ها به وجود می آید. به عبارت دیگر، منطقه بندی و تفکیک کاربری ها و فعالیت ها علت اصلی مرگ عرصه های شهری است. ادغام کاربری ها، محیط های ایمن و پویا را چه در سطح خیابان ها و چه در ساختمان های منفرد پدید می آوردو علت جذابیت و امنیت عمومی این است که می تواند افراد مختلف را در زمان های مختلف و برای اهداف گوناگون به خود بخواند. این کار نه تنها سبب افزایش تحرک و پویایی محیط می شود، بلکه نظارت غیر رسمی به عرصه های عمومی را نیز فراهم می سازد.(تیبالدز، 1383،ص54).
جیکوب معتقد است که محله هایی که کاربری های متنوعی نظیر تجاری، اداری و تفریحی دارند نسبت به محله هایی که فقط تک کاربری هستند امن ترند. نواحی چند کارکردی در طول روز و شب شهروندان را به خود جلب کرده است و بدین وسیله نظارتی غیر رسمی فراهم می نمایند.بر عکس فعالیت مجرمان در اماکن خلوت بیشتر جریان می یابد.(Jackobs,1981.p:18). وجود جاذبه های بصری، کارکردی و یا فعالیت های جاذب در فضای عمومی در هر ساعتی از شبانه روز می تواند عابر استفاده کننده از فضا را به سمت خود جذب و امکان مکث را به وجود آورد.(استفاده از سینما و رستوران به عنوان کارکردهای شبانه در مقابله با تعطیلی سازمان ها).
3-2 کارکرد های تفریحی –ورزشی
اضافه شدن کارکرد تفریحی-ورزشی در فضاهای عمومی باعث ایجاد محیطی سرزنده و کاهنده جرم شده و عملکرد فضا، امکان حضور و نظارت و مراقبت های اجتماعی غیر محسوس را بیشتر و امکان برقراری امنیت را افزایش می بخشد.
3شاخص های اجتماعی(ذهنی)موثر بر امنیت فضاهای عمومی
محیط نقش مهمی را در وقوع ناهنجاری های اجتماعی در فضاهای عمومی ایفا می کند. یکی از از این محیط ها که نیاز به توجه بیشتر طراحان شهری دارد، فضاهای بدون دفاع شهری است.فرم، فضا و کالبد، عاملی در جان بخشیدن به فضاهای بدون دفاع شهری است.(پودارتچی، 1381).
ویژگی های محیطی در یک فضای شهری از جمله عواملی هستند که به رشد آسیب های اجتماعی در آن کمک می کند. عدم رضایت شهروندان از محیط زندگی شان می تواند واکنش های مختلفی را به دنبال داشته باشد. نخستین واکنش تلاش برای تغییر محیط به منظور ایجاد تناسب بین ویژگی های محیطی و نیاز عینی، یا ایده ال ذهنی مختص است. دومین واکنش، انطباق یا سازگاری با محیط است. اما واکنش دیگر که در پی کاهش تعلق مکانی شکل می گیرد،گسست از محیط است.محیط نا امن ممکن است فردا به محیطی امن تبدیل شود بنابراین پیش از اینکه ایده های طراحانه برای حل این معضل به کار آید باید سطح فرهنگ استفاده کنندگان از فضا ارتقا داده شود.(رضا زاده،1382،ص111 و113).
1-3 کنترل نابهنجاری و نظارت اجتماعی
امنیت و یا به تعبیر بهتر احساس امنیت از نیاز های مهم هر فرد در زندگی اجتماعی است.برای دستیابی به آرامش و اطمینان خاطر، وجود نظارت اجتماعی بر فضا جهت کنترل رفتارهای مجرمانه ضروری است.اما بر حسب رویکرد جامعه شناسی امنیت، نمی توان امنیت را به عنوان یک وضعیتی بدون ارتباط با بستر اجتماعی آن تحلیل کرد بلکه امنیت را باید به گونه ای دیگر نه، یک متغیر مستقل بلکه به عنوان یک متغیر وابسته که با توجه به متن آن،معنا می دهد در نظر داشت. از این منظر، امنیت فرآیندی اجتماعی ارزیابی می گردد که متناسب با تحول متن آن، تغییر می یابد. به عبارت دیگر امنیت را بدون منظر اجتماعی نمی توان فهم کرد.(افتخاری،1380،ص45).
به این منظور در درجه اول باید فضا در معرض دید قرار گیرد.حضور افراد از قوی ترین عوامل اعمال نظارت می باشد. زیرا در این شرایط علاوه بر آنکه شهروندان ناظر هستند در صورت لزوم برای جلوگیری از اعمال مجرمانه مستقیما وارد عمل شوند. بنابراین بهتر است برای حضور ساکنان در فضای خیابان محلی تسهیلاتی فراهم شود. البته باید از انحصاری شدن فضا جلوگیری کرد. به این معنی که فضا در اختیار گروه خاصی قرار نگیرد و تمامی گروه های اجتماعی خود را در آن راحت احساس کنند.از عواملی که شهروندان را جذب فضا می کند استقرار فعالیت های مرتبط با زندگی روزمره افراد است. حضور افراد برای نظارت در شب ضروری تر می باشد، لذا برای برقراری فعالیت شبانه در خیابان محلی باید فعالیت هایی را که در شب زنده هستند را در آنها تزریق نمود تا شهروندان تشویق به حضور شبانه در فضا شوند.(پاکزاد،1385،ص223).
هیلر نیز معتقد است حضور مردم چه غریبه و چه آشنا احساس ایمنی را در فضای عمومی ارتقا داده و وسیله ای است که به کمک آن می توان فضا را به صورت طبیعی مورد نظارت قرار داد. لذا وی به دنبال خصوصیات شکلی فضا است که حضور مردم و به تبع آن احساس امنیت را افزایش می دهد.(Hiller;1996,p47-30). نظارت طبیعی یک بعد تعیین کننده است، به این دلیل که بزهکاری ها معمولا آشکار نیستند.ساختار، شکل فیزیکی فعالیت ها و مردم، روش هایی که فرصت ها را برای نظارت بیشتر می کنند، می توانند باعث سست شدن جرم شود(Bugliarello George,2003).
کنترل ناهنجاری و نظارت اجتماعی می تواند از طریق ابزار مکانیکی(روشنایی، دوربین، گیت، قفل) و یا طبیعی (روزانه ها)، پنجره ها یا موانع طبیعی انجام گیرد.
2-3 تراکم جمعیت
رابطه جمعیت و امنیت در حالت سنتی قطعی و خطی بوده و فزونی جمعیت، امنیت فرد و جامعه و خانواده و کشور را تامین می کند. جمعیتی عامل امنیت است که با سواد، با اخلاق، با فرهنگ، متخصص و وظیفه شناس باشد.مفهوم تراکم جمعیت که حاکی از رابطه بین افراد و فضای تحت اشغال آنها می باشد، یکی از مفاهیم جغرافیایی جمعیت است. که نخستین بار هنری دریوی هانس در سال 1837 از این اصطلاح استفاده کرده است و از آن پس تراکم جمعیت به عنوان وسیله ای برای ارزیابی افزایش و کاهش و مقایسه تراکم های موجود و بالقوه جمعیت و در نهایت به عنوان شاخصی برای مقایسه تراکم های مساحتی جمعیت به کار گرفته شد.(مهدوی، 1377، ص62).
شهر های امروزی به دلیل تمرکز بالای جمعیت و فراوانی ماشین ها به تدریج از شاخص های آرامش و امنیت فضای شهری فاصله گرفته اند. به موازات افزایش جمعیت شهری، میزان جرایم نیز بالا می رود(شکویی، 1372، ص102).
افزایش جمعیت و به تبع آن افزایش معضلات اجتماعی منجر به افزایش جرم و آسیب های اجتماعی در جوامع انسانی شده است. وجود مهاجرانی با فرهنگ ها و نژاد های مختلف و اختلاف طبقاتی و ... می تواند زمینه ساز افزایش مشکلات اقتصادی، گرانی قیمت زمین و اجاره خانه بزهکاری و جنایت و امکان مخاطرات بهداشتی و علاوه بر این ایجاد سر و صدا و نارساییهای روانی در شهرها باشد. شهر های امروزی به دلیل تمرکز بالای جمعیت و فعالیت هایی خارج از مقیاس انسانی و فراوانی خودرو به تدریج با شاخصه های آرامش و امنیت فضای شهری فاصله گرفته اند. میزان جمعیت موجود در فضای شهری می تواند در بروز ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی موثر باشد.تراکم زیاد در یک مکان عمومی اگر چه در بعضی اوقات بر میزان حضور افراد و امنیت افراد محیط اثر گذار است ولی در مواقعی دیگر باعث سلب آرامش، عدم حضور گروه های آسیب پذیر می شود. فضاهای متراکم از انبوه جمعیت نا اشنا و غریبه، محیطی مساعد برای تخطی از قواعد و هنجارهای زندگی شهری را فراهم کرده و زمینه بزهکاری و جرم و جنایت را بوجود می آورد. تعداد بیش از اندازه جمعیت در بعضی از محیط های عمومی و مکان هایی که محل استراحت و تفریح عموم می باشد باعث شده است تا حس امنیت فردی از زنان و اقشار ضعیف تر جامعه کاهش یابد. تراکم زیاد جمعیت همواره به دلیل ارتباط مستقیمی که با رفتارهای اجتماعی نظیر بزهکاری، انحرافات و بی امنی، بهداشت نامناسب و غیره دارد همواره مورد توجه برنامه ریزان شهری بوده است.
افزایش جمعیت و به تبع آن افزایش معضلات اجتماعی منجر به افزایش جرم و آسیب های اجتماعی در جوامع انسانی شده است. وجود مهاجرانی با فرهنگ ها و نژاد های مختلف و اختلاف طبقاتی و ... می تواند زمینه ساز افزایش مشکلات اقتصادی، گرانی قیمت زمین و اجاره خانه بزهکاری و جنایت و امکان مخاطرات بهداشتی و علاوه بر این ایجاد سر و صدا و نارساییهای روانی در شهرها باشد. شهر های امروزی به دلیل تمرکز بالای جمعیت و فعالیت هایی خارج از مقیاس انسانی و فراوانی خودرو به تدریج با شاخصه های آرامش و امنیت فضای شهری فاصله گرفته اند. میزان جمعیت موجود در فضای شهری می تواند در بروز ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی موثر باشد.تراکم زیاد در یک مکان عمومی اگر چه در بعضی اوقات بر میزان حضور افراد و امنیت افراد محیط اثر گذار است ولی در مواقعی دیگر باعث سلب آرامش، عدم حضور گروه های آسیب پذیر می شود. فضاهای متراکم از انبوه جمعیت نا اشنا و غریبه، محیطی مساعد برای تخطی از قواعد و هنجارهای زندگی شهری را فراهم کرده و زمینه بزهکاری و جرم و جنایت را بوجود می آورد. تعداد بیش از اندازه جمعیت در بعضی از محیط های عمومی و مکان هایی که محل استراحت و تفریح عموم می باشد باعث شده است تا حس امنیت فردی از زنان و اقشار ضعیف تر جامعه کاهش یابد. تراکم زیاد جمعیت همواره به دلیل ارتباط مستقیمی که با رفتارهای اجتماعی نظیر بزهکاری، انحرافات و بی امنی، بهداشت نامناسب و غیره دارد همواره مورد توجه برنامه ریزان شهری بوده است.
ارائه راهکار در جهت افزایش احساس امنیت از طیق سیاست های شهری
ترکیب برخی کاربریها که شامل ترکیبی از فروشگاهها، ادارات و آپارتمانها در محل؛ ترکیبی از کاربریها در واحد های همسایگی ، بلوک ها و ساختمانها؛ ترکیب خانوار های چند خانواری و تک خانواری؛ و تنوع افراد از نظر سنی ، طبقه، فرهنگ و نژاد می شود، می توان کارکرد های زیر را دنبال کرد:
· حضور بیشتر قشر های مختلف در فضاها در زمانهای مختلف
· افزایش نظارت طبیعی بر فضاها
· دسترسی به خدمات گوناگون در نتیجه کاهش نیاز ساکنان از مراجعه به برخی فضاهایی که ممکن است در صورت عدم استقرار در کنار سایر کاربریها،مستعد بروز برخی رفتارهای مجرمانه باشند.
· غلبه بر خلوتی و انزوای فضاهی به عنوان یک عامل ترس آور برای استفاده کنندگان و یک فرصت برای مجرمان
· قرار گرفتن فعالیت های دارای استعداد نا امنی در نواحی امن و درون فعالیت های دارای استعداد مراقبت و نظارت کنندگی بیشتر و برعکس.
· ایجاد سر زندگی در محیط و کاهش یکنواختی آن
با رعایت معیار های بهینه مکان یابی برای فعالیت های شهری کارکردهای زیر را در بر داشت:
· امکان برنامه ریزی ساکنان جهت رفع نیاز های متنوع خود با نظر به کاهش فرصت های بروز جرایم
· تعریف فضاها
· شکل گیری پارکها و فضای سبز محلی
· ارتقا کیفیت محیطی
· افزایش کارایی، سازگاری فعالیت ها و کاهش فرصتهای بروز برخی جرایم
· کمک به آسایش و رفاه، امنیت ساکنان
· کمک به پایداری محیط و شناسایی قلمرو و فضاها در نتیجه کمک به کاهش حضور مجرمان
و با پیش بینی و اجرای برخی ضوابط و مقررات لازم در کاربری اراضی باعث:
· اجبار ساکنان به تمیز نگهداشتن محیط زندگی
· تامین روشنایی مطلوب فضاها در شب
· تعیین مالکیت قطعات تخلیه شده و بلااستفاده و اجباری نمودن مراقبت از آنها
· اجبار به ساختن قطعات متروکه و بدون استفاده با اتخاذ سیاستهای مالیاتی و یا تشویقی برای مالکین
· بهبود وضعیت مرمت ونگهداری ساختمانها
· مراقبت از فضاهای بدون صاحب یا از فضاهای با مراقبت کمتر از طریق تعبیه پنجره ساختمانهای پیرامونی
· مدیریت استفاده کنندگان از فضاها
پیشنهادات
برنامه ریزی شهری تاکنون بر پایه جدایی کارکردها و منافع تک کارکردی بوده است.امروزه این رویکرد برای زندگی افراد، نامناسب تشخیص داده شده است. از آنجا که این تفکیک سبب شده تا شهرها از ناکارایی بسیار رنج ببرند، توصیه می شود نگرش همه جانبه و جامع اتخاذ شود.
تصمیم در مورد مسائل شهری باید در جهت نفع همگان اعم از پیر و جوان، مرد و زن، سالم و ناتوان و ... باشد چرا که تمام اقشار جامعه می توانند نقش موثری در احیای نقش شهری داشته باشند.
با توجه به اینکه شهر ها با مسائلی نظیر محله های شلوغ، ترافیک نا بسامان، کمی وسایل نقلیه عمومی و آلودگی شهرها روبرو هستند، به نظر می رسد شهر ها غیر انسانی می شوند، در نتیجه خط مشی های تصمیم گیری باید بیش از هر چیز، دموکراتیک باشد و هم سو با زندگی روزمره و عادی افراد.
جهت تصمیم گیری ها باید عوض شود و به عبارتی واژگون شود و زندگی روزمره، یعنی آنجایی که فعالیت روزانه آغاز می شود، مد نظر قرار گیرد و مکان و زمینه زندگی روزمره در تمامی تصمیم گیری ها مورد توجه قرار بگیرد.
تصمیم گیری باید در جهت توسعه پایدار و حفظ محیط زیست باشد و تلاش برای کیفیت خوب زندگی برای همه افراد جامعه و صرفنظر از هر گونه تعلقی صورت گیرد.
راه حل ها به منظور پاسخ دادن به انتظارات تمامی افراد جامعه در تنوع اجتماعی و فرهنگی شان باشد.
منابع فارسی
1. احمدی،علی اصغر(1385): امنیت و احساس امنیت:فصلنامه تخصصی و کاربردی مطالعات امنیت اجتماعی، شماره چهارم و پنجم، تهران،انتشارات آشنایی
2. استوتزل،ژان(1363):روان شناسی اجتماعی،ترجمه علی محمد کاردان،تهران،موسسه تنتشارات و چاپ دانشگاه تهران
3. ا فتخاری،اصغر(1380): ساخت اجتماعی امنیت،فصلنامه دانش انتظامی،سال سوم،شماره 4.
4. افتخاری،اصغر(1384):معمای امنیت عمومی، درآمدی بر جایگاه تازه پلیس در جامعه در مجموعه مقالات کنکاشی بر جنبه های امنیت عمومی و پلیس.تهران:دانشگاه علوم انتظامی
5. بازرگان،عباس(1383):ارزشیابی آموزشی،تهران انتشارات سمت
6. بیگدلی،الهه(1381):سیما و منظر فضاهای شهری،ماهنامه شهر و ساختمان،سایت آفتاب
7. .پاکزاد جهانشاه(1385):راهنمای طراحی فضاهای شهری، نشر پیام سیما، وزارت مسکن و شهرسازی
8. پاکزاد جهانشاه(1380):فرهنگ کارشناسی و فرهنگ مردم، فصلنامه مدیریت شهری،شماره 80
9. پاکزاد،جهانشاه،همایون و عبدالرضا(1375):مجله شهرداریها،شماره 41
10. .پیران برویز(1381): شرایط موجود کلان شهر های کشور، چالش های فراروی و راهبردهای اساسی آینده، مجموعه مقالات همایش چالش ها و چشم اندازهای توسعه ایران،موسسه عالی آموزش و پرورش،تهران
11. .پیران،پرویز(1384):شهرشناسی در ایران، پایان تاریخ و شروع فصلی جدید، خانه هنرمندان ایران، تهران
12. .پورداتچی،مصطفی(1381):فضاهای بدون دفاع،ماهنامه شهرداری ها،سال چهارم،شماره 41
13. .پورداتچی،مصطفی(1373):فضاهای بدون دفاع شهری،پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر های زیبا، دانشگاه تهران
14. تاجیک،محمد رضا(1380):مقدمه ای بر استراتژی های امنیت ملی،جلد اول،رهیافت ها و راهبرد ها،تهران،فرهنگ گفتمان
15. .تیبالدز،فرانسیس(1383):شهرسازی شهروندگرا،ترجمه محمد احمدی نژاد،نشر خاک
16. .درخشان،حسینی(1384):تحلیل تناسب مکانی-فضایی کاربری اراضی شهری با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری؛تهران،دانشگاه تربیت مدرس،دانشکده علوم انسانی،گروه جغرافیا.
17. .رضازاده،راضیه(1384):نقش عوامل اجتماعی در تحول فرم فضاهای شهری
18. رضوان،علی(1385):امنیت شهری و نقش برنامه ریزی شهری در ارتقا و بهبود آن،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس
19. .رفیع پور،فرامرز(1378):آنومی یا آشفتگی اجتماعی تهران:سروش
20. .سعیدنیا،احمد(1378): کاربری زمین شهری،مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری،نشریه شماره 99،تهران
21. .سیف الدینی،فرانک(1381):فرهنگ واژگان برنامه ریزی شهری و منطقه ای، انتشارات دانشگاه شیراز،چاپ دوم.
22. .شکویی،حسین(1372): جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، تهران.جهاد دانشگاهی
23. .شکویی،حسین(1374):دیدگاه های نو در جغرافیای شهری،سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.چاپ دوم.
24. صدیق سروستانی،رحمت الله(1384):بررسی برخی از عوامل تهدید کننده امنیت اجتماعی،مجموعه مقالات همایش امنیت اجتماعی،شماره دو،معاونت اجتماعی نیروی انتظامی
25. صدیق سروستانی،رحمت الله(1376):حاشیه نشینی و امینت،مقالات ارایه شده در همایش توسعه و امنیت عمومی،جلد دو،معاونت امنیتی و انتظامی،وزارت کشور
26. شیخاوندی،داور(1382):جزوه مفاهیمی برنامه ریزی مجتمع های زیستی،انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران،تهران
27. عباس زادگان،مصطفی(1382):جزوه درسی شناخت فضا،دانشگاه علم و صنعت ایران،تهران.
28. عباس زادگان،مصطفی(1382):ابعاد روانشناختی اجتماعی فضاهای باز شهری،مجله بین المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران
29. .عسگری،علی و دیگران(1381):برنامه ریزی کاربری اراضی شهری،سیستم ها و مدل ها،همدان،انتشارات نورعلم
30. .عمید،حسن(1345):فرهنگ عمید(جلد اول)،تهران،جاویدان
31. کتاب سبز شهرداری،جلد اول شهرسازی
32. .لدنی،منوچهر(1383):آسیب شناسی امنیت،پیام پویا
33. .لدنی،منوچهر و حسین مصلحتی(1382):نگاهی به توسعه پایدار امنیت اجتماعی،همایش امنیت اجتماعی،معاونت اجتماعی ناجا
34. ماندل،رابرت(1377):چهره متغیر امنیت ملی،ترجمه و انتشارات پژوهشکدهمطالعات راهبردی
35. ماندل،رابرت(1379):چهره متغیر امنیت ملی،ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی چاپ دوم
36. مدنی پور،علی(1379): طراحی فضای شهری،نگرشی به فرایند های اجتماعی و مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی،تهران،انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری،شهریور
37. مهدیزاده،جواد و همکاران(1382):برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری،تهران،انتشارات حوزه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی،چاپ نخست تهران.
38. موره،پ.وماری؛آ.و لیز سابری،آ(1373):فضاهای شهری(طراحی،اجرا،مدیریت)،مترجمان:حسین رضایی،میر فخر الدین مجابی،محسن رسولی،انتشارات اداره کل روابط عمومی و بین الملل شهرداری تهران.
1. احمدی،علی اصغر(1385): امنیت و احساس امنیت:فصلنامه تخصصی و کاربردی مطالعات امنیت اجتماعی، شماره چهارم و پنجم، تهران،انتشارات آشنایی
2. استوتزل،ژان(1363):روان شناسی اجتماعی،ترجمه علی محمد کاردان،تهران،موسسه تنتشارات و چاپ دانشگاه تهران
3. ا فتخاری،اصغر(1380): ساخت اجتماعی امنیت،فصلنامه دانش انتظامی،سال سوم،شماره 4.
4. افتخاری،اصغر(1384):معمای امنیت عمومی، درآمدی بر جایگاه تازه پلیس در جامعه در مجموعه مقالات کنکاشی بر جنبه های امنیت عمومی و پلیس.تهران:دانشگاه علوم انتظامی
5. بازرگان،عباس(1383):ارزشیابی آموزشی،تهران انتشارات سمت
6. بیگدلی،الهه(1381):سیما و منظر فضاهای شهری،ماهنامه شهر و ساختمان،سایت آفتاب
7. .پاکزاد جهانشاه(1385):راهنمای طراحی فضاهای شهری، نشر پیام سیما، وزارت مسکن و شهرسازی
8. پاکزاد جهانشاه(1380):فرهنگ کارشناسی و فرهنگ مردم، فصلنامه مدیریت شهری،شماره 80
9. پاکزاد،جهانشاه،همایون و عبدالرضا(1375):مجله شهرداریها،شماره 41
10. .پیران برویز(1381): شرایط موجود کلان شهر های کشور، چالش های فراروی و راهبردهای اساسی آینده، مجموعه مقالات همایش چالش ها و چشم اندازهای توسعه ایران،موسسه عالی آموزش و پرورش،تهران
11. .پیران،پرویز(1384):شهرشناسی در ایران، پایان تاریخ و شروع فصلی جدید، خانه هنرمندان ایران، تهران
12. .پورداتچی،مصطفی(1381):فضاهای بدون دفاع،ماهنامه شهرداری ها،سال چهارم،شماره 41
13. .پورداتچی،مصطفی(1373):فضاهای بدون دفاع شهری،پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر های زیبا، دانشگاه تهران
14. تاجیک،محمد رضا(1380):مقدمه ای بر استراتژی های امنیت ملی،جلد اول،رهیافت ها و راهبرد ها،تهران،فرهنگ گفتمان
15. .تیبالدز،فرانسیس(1383):شهرسازی شهروندگرا،ترجمه محمد احمدی نژاد،نشر خاک
16. .درخشان،حسینی(1384):تحلیل تناسب مکانی-فضایی کاربری اراضی شهری با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری؛تهران،دانشگاه تربیت مدرس،دانشکده علوم انسانی،گروه جغرافیا.
17. .رضازاده،راضیه(1384):نقش عوامل اجتماعی در تحول فرم فضاهای شهری
18. رضوان،علی(1385):امنیت شهری و نقش برنامه ریزی شهری در ارتقا و بهبود آن،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس
19. .رفیع پور،فرامرز(1378):آنومی یا آشفتگی اجتماعی تهران:سروش
20. .سعیدنیا،احمد(1378): کاربری زمین شهری،مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری،نشریه شماره 99،تهران
21. .سیف الدینی،فرانک(1381):فرهنگ واژگان برنامه ریزی شهری و منطقه ای، انتشارات دانشگاه شیراز،چاپ دوم.
22. .شکویی،حسین(1372): جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، تهران.جهاد دانشگاهی
23. .شکویی،حسین(1374):دیدگاه های نو در جغرافیای شهری،سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.چاپ دوم.
24. صدیق سروستانی،رحمت الله(1384):بررسی برخی از عوامل تهدید کننده امنیت اجتماعی،مجموعه مقالات همایش امنیت اجتماعی،شماره دو،معاونت اجتماعی نیروی انتظامی
25. صدیق سروستانی،رحمت الله(1376):حاشیه نشینی و امینت،مقالات ارایه شده در همایش توسعه و امنیت عمومی،جلد دو،معاونت امنیتی و انتظامی،وزارت کشور
26. شیخاوندی،داور(1382):جزوه مفاهیمی برنامه ریزی مجتمع های زیستی،انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران،تهران
27. عباس زادگان،مصطفی(1382):جزوه درسی شناخت فضا،دانشگاه علم و صنعت ایران،تهران.
28. عباس زادگان،مصطفی(1382):ابعاد روانشناختی اجتماعی فضاهای باز شهری،مجله بین المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران
29. .عسگری،علی و دیگران(1381):برنامه ریزی کاربری اراضی شهری،سیستم ها و مدل ها،همدان،انتشارات نورعلم
30. .عمید،حسن(1345):فرهنگ عمید(جلد اول)،تهران،جاویدان
31. کتاب سبز شهرداری،جلد اول شهرسازی
32. .لدنی،منوچهر(1383):آسیب شناسی امنیت،پیام پویا
33. .لدنی،منوچهر و حسین مصلحتی(1382):نگاهی به توسعه پایدار امنیت اجتماعی،همایش امنیت اجتماعی،معاونت اجتماعی ناجا
34. ماندل،رابرت(1377):چهره متغیر امنیت ملی،ترجمه و انتشارات پژوهشکدهمطالعات راهبردی
35. ماندل،رابرت(1379):چهره متغیر امنیت ملی،ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی چاپ دوم
36. مدنی پور،علی(1379): طراحی فضای شهری،نگرشی به فرایند های اجتماعی و مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی،تهران،انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری،شهریور
37. مهدیزاده،جواد و همکاران(1382):برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری،تهران،انتشارات حوزه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی،چاپ نخست تهران.
38. موره،پ.وماری؛آ.و لیز سابری،آ(1373):فضاهای شهری(طراحی،اجرا،مدیریت)،مترجمان:حسین رضایی،میر فخر الدین مجابی،محسن رسولی،انتشارات اداره کل روابط عمومی و بین الملل شهرداری تهران.
منابع انگلیسی
1. George Bugliarello(2005),urban crisis, The Macmillan company where
2. H.Russ,Thomas(2006):Safe city strategy,SITE PLANNING AND DESIGN HAND BOOK,New York,GRAW HILL companies
3. Jackobs,J(1981),The Death and life of great American Cities,New York,NK:vintage Book
4. Jackobs,J(1965),The Death and Life of great American Cities, New York,Random House
5. Maslow,A.H(1954),Motivation and Personality,N.K:HYPER and Row
6. Newman,O(1973),Defensible Space,Peaple and Design in the violent city,London,Architectural press.
7. Salingaros,N(1999):Urban space and its information field,university of Texas at Sa Antonio,USA
8. Wekerle and Whitzman(1995):Safe cities,guidelines for planning design and management.van NOSTRAND Reinhold,United States of America
منابع اینترتی
1.Wikipedia,the free encyclopedia,last
modified(2006),www.wikipedia.org/wiki/urban_planning
2.www.seventhview.persianblog.com
1. George Bugliarello(2005),urban crisis, The Macmillan company where
2. H.Russ,Thomas(2006):Safe city strategy,SITE PLANNING AND DESIGN HAND BOOK,New York,GRAW HILL companies
3. Jackobs,J(1981),The Death and life of great American Cities,New York,NK:vintage Book
4. Jackobs,J(1965),The Death and Life of great American Cities, New York,Random House
5. Maslow,A.H(1954),Motivation and Personality,N.K:HYPER and Row
6. Newman,O(1973),Defensible Space,Peaple and Design in the violent city,London,Architectural press.
7. Salingaros,N(1999):Urban space and its information field,university of Texas at Sa Antonio,USA
8. Wekerle and Whitzman(1995):Safe cities,guidelines for planning design and management.van NOSTRAND Reinhold,United States of America
منابع اینترتی
1.Wikipedia,the free encyclopedia,last
modified(2006),www.wikipedia.org/wiki/urban_planning
2.www.seventhview.persianblog.com
