جلسه اول " حکمت هنر اسلامی " (1/12/1387)

استاد : جناب آقای دکتر حسین سلطان زاده

تعداد واحد : 2 واحد نظری

سر فصل درس حکمت هنر اسلامی

1-تعاریف، مقدمات و اصول
جلسه اول : هنر چون زبان ، هرمنوتیک و هنرها
جلسه دوم : روند تحول معنی هنر
جلسه سوم : تعریف هنر و انواع آن ، بیان اسطوره ای

2-زمینه های بومی و محیطی هنرها
جلسه چهارم : جهان بینی عمومی انسان
جلسه پنجم : فرهنگ و هنر در دوران کهن
جلسه ششم : فرهنگ و هنرهای دوران باستان

3-فلسفه و احکام اسلامی
جلسه هفتم : فلسفه و علوم اسلامی
جلسه هشتم : هنر از دیدگاه علمای اسلامی
جلسه نهم : احکام دینی ، آداب و باورها
جلسه دهم : عرفان ، مدینه فاضله و هنرها
جلسه یازدهم : اصناف و هنرمندان مسلمان

4-برخی از هنرهای اسلامی
جلسه دوازدهم : هنر خوشنویسی
جلسه سیزدهم : هنر نقاشی
جلسه چهاردهم : قالیبافی و سفالگری
جلسه پانزدهم : معماری و ادبیات

5-حاصل درس
جلسه شانزدهم : بررسی تطبیقی هنر اسلامی با هنر غربی

برخی منابع درس حکمت و هنر اسلامی

· اردلان ، نادر ، بختیار ، لاله ، 1380 ، حس وحدت ، اصفهان ، خاک.
· اتینگهازون ، ریچارد ، گرابار ، الگ ، 1378 ، هنر و معماری اسلامی ، ترجمه یعقوب آژند ، تهران ، سمت.
· اعوانی ، غلامرضا ، 1375 ، حکمت و هنر معنوی ، تهران ، سروش .
· الیاده ، میرچا ، 1372 ، تاریخ ادیان ، ترجمه جلال ستاری ، تهران ، سروش.
· السعید ، عصام ، پارمان ، عایشه ، 1380 ، نقش های هندسی در هنر اسلامی ، ترجمه مسعود رجب نیا ، تهران ، سروش.
· بورکهارت ، تیتوس ، 1369 ، هنر مقدس ، ترجمه جلال ستاری ، تهران ، سروش.
· بورکهارت ، تیتوس ، 1365 ، هنر اسلامی ، زبان و بیان ، ترجمه مسعود رجب نیا ، تهران ، سروش.
· بوکور ، مونیک دو ، 1373 ، رمزهای زنده جان ، ترجمه جلال ستاری ، تهران ، نشر مرکز.
· حائری ، محمد حسن ، 1374 ، متون عرفانی فارسی ، تهران ، کتاب ماد.
· حاکمی ، اسماعیل ، 1382 ، آیین فتوت و جوانمردی ، تهران ، اساطیر.
· خرد جاویدان ، 1382 ، مجموعه مقالات همایش نقد تجدد ، تهران ، نشر مرکز.
· رهنمود ، زهرا ، 1378 ، حکمت هنر اسلامی ، تهران ، سمت.
· ستاری ، جلال ، 1376 ، رمز اندیشی و هنر قدسی ، تهران ، نشر مرکز.
· سلطان زاده ، حسین ، 1378 ، تاج محل ، تهران ، دفتر پزوهش های فرهنگی .
· سلطان زاده ، حسین ، 1385 ، تخت جمشید ، تهران ، دفتر پزوهش های فرهنگی .
· سلطان زاده ، حسین ، 1379 ، هنر و زیبایی از دیدگاه ابن خلدون ، فصلنامه معماری و فرهنگ ، ش4.
· سلطان زاده ، حسین ، 1384 ، نماد پردازی آّب در معماری ایران ، مقالات هم اندیشی هنر و عناصر طبیعی ، تهران ، فرهنگستان هنر.
· شایگان ، داریوش ، 1380 ، افسون زدگی جدید ، هویت چهل تکه و تفکر سیار ، ترجمه فاطمه ولیانی ، تهران ، فرزان روز.
· شیمل ، آن ماری ، 1368 ، خوشنویسی و فرهنگ اسلامی ، ترجمه اسدالله آزاد ، مشهد ، آستان قدس رضوی .
· گدار ، آندره ، 1358 ، هنر ایران ، ترجمه بهروز حبیبی ، تهران ، دانشگاه ملی ایران .
· گنون ، رنه ، 1379 ، نماد گرایی در گنبد ، ترجمه سیمین قدس ، معماری و فرهنگ ، ش4.
· لولر ، رابرت ، 1368 ، هندسه مقدس ، ترجمه هایده معیری ، تهران ، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
· مددپور ، محمد ، 1370 ، حکمت معنوی و ساحت هنر ، تهران ، حوزه هنری ، 1370.
· مددپور ، محمد ، 1374 ، تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی ، تهران ، امیر کبیر.
· نصر ، سید حسن ، 1375 ، هنر و معنویت اسلامی ، ترجمه رحیم قاسمیان ، تهران ، دفتر مطالعات دینی هنر.
· نصر ، سید حسن ، 1380 ، معرفت و امر قدسی ، ترجمه فرزانه حاجی میرزایی ، تهران ، فرزان .
· نیکلسون ، رینولد ، 1385 ، تصوف اسلامی ، ترجمه محمد رضا شفیعی کدکنی ، تهران ، توس.
· هینلز، جان ، 1368 ، شناخت اساطیر ایران ، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی ، تهران ، نشر چشمه و کتابسرای بابل.

• معماری به مثابه زبان :

معماری و زبان از جنبه هایی بسیار به هم شبیه هستند.

زبان به دو صورت وجود دارد :

1 - زبان شنیداری : (آواهای گنگ ، واژه ها ، صداها ، جملات ، نمایه ها ، منظومه ها )

2- زبان دیداری : که خود به دو گونه است :

الف - زبان نوشتاری : (سیر تکامل زبان نوشتاری : طبیعت نگاری ، واژه نگاری ، مفهوم نگاری ، رمز نگاری ، هجا نگاری ، صدا نگاری )

ب- زبان تصویری :(سیر تکامل زبان تصویری :طبیعت نگاری ، انتزاع نگاری ، نمایه نگاری ، نماد نگاری)

• در ابتدا خط نوشتاری ، خط تصویری بوده است.
  
• نمایه نگاری مانند تابلوهای راهنمایی و رانندگی

• در نماد نگاری مفهوم نماد با خود نماد ارتباطی ندارد ولی مفهوم آن بر همگان مشخص است.مثل نماد یین ویانگ

• جالب است بدانید که از عمر بشریت حدود یک میلیون تا دو میلیون سال می گذرد ولی از عمر تدوین خط 5000 تا 6000 سال بیشتر نمی گذرد.

• هرمنوتیک :

هرمنوتیک به مفهوم دانش تفسیر متون می باشد.

بنیانگذار هرمنوتیک شلایر ماخر (قرن18 و 19 میلادی) است.

فهم یا شناخت (تفسیر) به دو گونه است :

1-شناخت فنی و دستوری

2-شناخت جامع ( روانشناسانه ، جامعه شناسانه ، تاریخی و ...)

شناخت علوم طبیعی با شناخت علوم انسانی تفاوت دارد.